Szaty liturgiczne – niezbędnik

Msza święta wymaga wyjątkowej oprawy. Szaty księży podkreślają jej charakter i stanowią nieodłączny element celebracji. Obowiązek noszenia przez księży odpowiedniego stroju wymuszają przepisy, podobnie jak kwestię dotyczącą tego, kiedy ubierać poszczególne kolory szat. Mało tego, parafie muszą posiadać na stanie odpowiednią ilość szat. 

• Jakie są rodzaje szat liturgicznych i kiedy są zakładane?

• Skąd się wzięła tradycja noszenia szat liturgicznych?

• Od czego zależą kolory szat liturgicznych? 

W artykule znajdziesz wszystkie najważniejsze informacje o szatach liturgicznych. 

Szaty liturgiczne w kościele katolickim 

Szaty liturgiczne to nic innego jak rodzaj odzieży, która jest noszona przez duchownych podczas odprawiania liturgii. Szata księdza określa funkcję danej osoby w hierarchii kościoła. Poszczególne kolory szat są uzależnione od kalendarza liturgicznego i świąt. 

Tradycja noszenia szat liturgicznych i wytyczne co do ubioru księdza

Tradycja dotycząca szaty kapłana jest głęboko zakorzeniona w tradycji. Już około 1200 roku został utworzony kanon liturgicznych kolorów. Dokument ten stworzył papież Innocenty III, a 300 lat później Piusowi V wprowadził je w życie. 

Kodeks prawa kanonicznego zaleca odprawianie liturgii nawet wówczas, gdy nie uczestniczą w niej wierni. W Kodeksie, a dokładniej w kanonie 929, znajdują się informacje, że kapłani oraz diakoni są zobowiązani nosić szaty kapłańskie, które odpowiednio się prezentują, a więc nie są zniszczone, podarte, pogniecione. Strój musi być wyprasowany, czysty, schludny i co istotne – powinien on zostać poświęcony przez biskupa lub osobę posiadającą odpowiednią władzę w hierarchii kościoła. 

Rodzaje szat liturgicznych

Mnogość rodzajów szat sprawia, że w większych parafiach jest ich naprawdę sporo – w końcu każdy duchowny pełni określoną funkcję. Dzisiaj możemy wyróżnić następujące rodzaje szat liturgicznych 

• Alba 

Sięgająca po kostki biała szata z długimi rękawami. Nawiązuje ona do tradycji. Sama biała szata księdza symbolizuje czystość duszy. Dzisiaj alby kojarzą się również z Pierwszą Komunią Świętą. Strój ten powinien być przewiązany sznurem liturgicznym, czyli cingulum, nawiązującym do poświęcenia Bogu i wstrzemięźliwości. Alba bywa używana również jako szata pod ornatem.

• Komża

Komża to inaczej skrócona alba. Niedopuszczalne jest nakładanie komży, jeśli konieczne jest założenie ornatu. W komży nie można również odprawiać mszy świętej. Dzisiaj komże są także strojem komunijnym. 

• Ornat

Ornat to szata, której kolor zależy od okresu liturgicznego. Ma ją na sobie kapłan podczas odprawiania mszy świętej. To tradycyjne ubranie księdza przez lata przechodziło liczne modyfikacje. Niegdyś był to starożytny płaszcz, rzymska szata, z wyhaftowanym krzyżem na plecach. Dzisiaj ornaty są skromne i nie posiadają tak licznych zdobień. Dodają one powagi i zakłada się je na wszystkie szaty liturgiczne.

• Stuła kapłańska (orarium)

Stuła to długa szarfa, wstęga. Kapłani i biskupi noszą ją na szyi, zaś u diakonów jest ona przepasana ukośnie od lewego ramienia do prawego biodra. Orarium symbolizuje godność kapłańską. Jest ona zakładana zawsze podczas spowiedzi. 

• Kapa liturgiczna (pluwiał)

Kapy liturgiczne są zakładane, kiedy ksiądz udziela sakramentów (np. małżeństwa, chrztu). Przypomina ona pelerynę zapinaną pod szyją i jest zakładana np. na albę. 

Od czego zależy ubiór księdza, czyli jaki rodzaj szat zakłada?

W każdej parafii, na zakrystii znajdują się szaty księdza – ich ilość może na wstępie dziwić. W końcu wystarczy wspomnieć o różnych kolorach w zależności od kalendarza liturgicznego, o tym, że w zależności od funkcji noszony jest inny strój oraz o innych wyznacznikach. 

Przed mszą świętą powinny być przygotowane szaty liturgiczne dla księdza i jego asysty. Rodzaj ubrania zależy od stopnia, jaki jest zajmowany w posłudze, ale też od otrzymanych święceń. 

Szata kapłana wyświęconego to alba, stuła oraz ornaty. Diakoni, a więc osoby posiadające pierwszy z trzech stopni święceń sakramentalnych w katolicyzmie, nie nosi ornatu, a dalmatykę. Konkretnie jest to jednak uzależnione od charakteru uroczystości. W przypadku mniej uroczystej liturgii dopuszcza się albę i stułę – dotyczy to jednak tylko diakonów. 

Kolory szat liturgicznych 

Kolory szat liturgicznych mają duże znaczenie. Każdy z nich jest ściśle połączony z okresem liturgicznym w kościele. Nawiązują one do poszczególnych świąt. 

• Zielona szata liturgiczna

Zielona szata liturgiczna, a dokładniej ornat zielony jest najczęściej noszonym strojem. Kolor symbolizuje nadzieję na zbawienie i odrodzenie życia. Zakłada się go na co dzień, 

w dni powszednie i niedziele w zwykłym okresie kalendarza liturgicznego. 

• Biały ornat

Jak wiadomo, kolor biały to symbol czystości i radości, ale też świątecznego nastroju. W kościele katolickim ornat w tym kolorze jest używany w święta i wspomnienia Chrystusa Pana z wyjątkiem tych dotyczących jego męki. Szaty księdza w kolorze białym są zakładane również podczas sakramentów np. chrztu, małżeństwa, namaszczenia chorych.

• Fioletowy ornat

Fioletowa szata liturgiczna oznacza a liturgii pokutę, pokorę, żałobę, skruchę. Księża ubierają ornat w tym kolorze podczas mszy Wielkiego Postu, Adwentu i mszy za zmarłych. Fioletowy w tradycji chrześcijańskiej to również symbol oczekiwania na spotkanie z Jezusem. 

• Różowa szata liturgiczna

Różowy ornat to ubranie księdza zakładane tylko podczas dwóch niedziel w roku, czyli w czasie III niedzieli Adwentu, czyli tzw. niedziela Gaudete (radości), a także IV niedzieli Wielkiego postu (Laetare). Strój w takim kolorze symbolizuje radość. 

• Czerwona szata liturgiczna

Czerwień w tradycji katolickiej to symbol ognia i krwi. Ten kolor nawiązuje do Męki Chrystusa. Ksiądz ma na sobie czerwony ornat w Wielki Piątek, Niedzielę Palmową, święto Podwyższenia Świętego Krzyża, niedzielę Zesłania Ducha Świętego, a także w święta męskiwspominające apostołów i męczenników. Czerwone szaty są również noszone podczas mszy pogrzebowych papieża oraz podczas udzielania sakramentu bierzmowania. 

• Czarna szata liturgiczna

Czarna szata liturgiczna jest noszona podczas mszy pogrzebowych (dzisiaj księża często zastępują je fioletowymi) i 2 listopada, a więc we wspomnienie wszystkich zmarłych. Czarny w tradycji chrześcijańskie to symbol żałoby, nocy i śmierci. 

• Złote szaty księdza

Złote szaty liturgiczne to symbol radości, honoru i uroczystości. Często zastępują one wszystkie ornaty z wyjątkiem fioletowych i czarnych. 

Najciekawsze wpisy na naszym blogu:

Złota biżuteria na Chrzest dla dziewczynki – klasyka wśród upominków
Wyjątkowe prezenty na chrzciny dla dziewczynki od dziadków
Prezenty na chrzest - tradycyjne, personalizowane, praktyczne i kreatywne pomysły dla dziecka
Różnorodność i symbolika szatek do Chrztu: od tradycji po personalizację
Obowiązki rodziców chrzestnych: od przygotowań do ceremonii po wsparcie w codziennym życiu dziecka
Kompletny przewodnik po zaproszeniach na chrzest
Wyjątkowe prezenty na chrzciny od ojca chrzestnego dla dziewczynki
Małe stopy, wielkie kroki: kompletny przewodnik po bucikach dla dziewczynek
Niechodki dla małych bohaterów: od chrztu do pierwszych kroków w zimie!
Sweterek do chrztu i bolerko: jak wybrać idealne okrycie dla małej księżniczki?
Odkrywając czar białych sukienek dla dziewczynek
Bolerko komunijne - czy warto?